10. Sınıf Biyoloji Dersi Kazanımları
- 10. Sınıf 1. Ünite: Hücre Bölünmeleri
- 10. Sınıf 2. Ünite: Kalıtımın Genel İlkeleri
- 10. Sınıf 3. Ünite: Ekosistem Ekolojisi ve Güncel Çevre Sorunları
10. Sınıf 1. Ünite: Hücre Bölünmeleri
1. Konu: Mitoz ve Eşeysiz Üreme
- 1. Canlılarda hücre bölünmesinin gerekliliğini açıklar.
a. Hücre bölünmesinin canlılarda üreme, büyüme ve gelişme ile ilişkilendirilerek açıklanması sağlanır.
b. Bölünmenin hücresel gerekçeleri üzerinde durulur. - 2. Mitozu açıklar.
a. İnterfaz temel düzeyde işlenir.
b. Mitozun evreleri temel düzeyde işlenir. Evreler açıklanırken mikroskop, görsel ögeler (fotoğraflar, resimler, çizimler, karikatürler vb.) ve grafik düzenleyiciler (kavram haritaları, zihin haritaları, şemalar vb.), e-öğrenme nesnesi ve uygulamalarından (animasyon, video, simülasyon, infografik, artırılmış ve sanal gerçeklik uygulamaları vb.) faydalanılır.
c. Hücre bölünmesinin kontrolü ve bunun canlılar için önemi üzerinde durulur. Hücre bölünmesini kontrol eden moleküllerin isimleri verilmez.
ç. Hücre bölünmesinin kanserle ilişkisi kurulur.
d. Öğrencilerin mitozu açıklayan bir ürün veya elektronik sunu (animasyon, video vb.) hazırlamaları ve bu sunuyu paylaşmaları sağlanır. - 3. Eşeysiz üremeyi örneklerle açıklar.
a. Eşeysiz üreme bağlamında bölünerek üreme, tomurcuklanma, sporla üreme, rejenerasyon partenogenez ve bitkilerde vejetatif üreme örnekleri verilir. Sporla üremede sadece örnek verilir, döl almaşına girilmez.
b. Eşeysiz üreme tekniklerinin bahçecilik ve tarım sektörlerindeki uygulamaları (çelikle ve soğanla üreme şekilleri) örneklendirilir.
10. Sınıf 2. Ünite: Kalıtımın Genel İlkeleri
1. Konu: Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik
- 1. Kalıtımın genel esaslarını açıklar.
a. Mendel ilkeleri örneklerle açıklanır.
b. Monohibrit, dihibrit ve kontrol çaprazlamaları, eş baskınlık, çok alellilik (Kan gruplarıyla ilişkilendirilir.) örnekler üzerinden işlenir. Eksik baskınlık ve pleiotropizme girilmez.
c. Eşeye bağlı kalıtım; hemofili ve kısmi renk körlüğü hastalıkları bağlamında ele alınır. Eşeye bağlı kalıtımın Y kromozomunda da görüldüğü belirtilir.
ç. Soyağacı örneklerle açıklanır.
d. Kalıtsal hastalıkların ortaya çıkma olasılığının akraba evlilikleri sonucunda arttığı vurgusu yapılır. - 2. Genetik varyasyonların biyolojik çeşitliliği açıklamadaki rolünü sorgular.
a. Varyasyonların kaynaklarının (mutasyon, kromozomların bağımsız dağılımı ve krossing over) tartışılması sağlanır. Mutasyon çeşitlerine girilmez.
b. Biyolojik çeşitliliğin canlıların genotiplerindeki farklılıklardan kaynaklandığı açıklanır.
10. Sınıf 3. Ünite: Ekosistem Ekolojisi ve Güncel Çevre Sorunları
1. Konu: Ekosistem Ekolojisi
- 1. Ekosistemin canlı ve cansız bileşenleri arasındaki ilişkiyi açıklar.
a. Popülasyon, komünite ve ekosistem arasındaki ilişki örneklerle açıklanır.
b. Ekosistemde oluşabilecek herhangi bir değişikliğin sistemdeki olası sonuçları üzerinde durulur.
c. Öğrencilerin kendi seçecekleri bir ekosistemi tanıtan bir sunu hazırlamaları sağlanır. - 2. Canlılardaki beslenme şekillerini örneklerle açıklar.
Simbiyotik yaşama girilmez. - 3. Ekosistemde madde ve enerji akışını analiz eder.
a. Madde ve enerji akışında üretici, tüketici ve ayrıştırıcıların rolünün incelenmesi sağlanır.
b. Ekosistemlerde madde ve enerji akışı; besin zinciri, besin ağı ve besin piramidi ile ilişkilendirilerek örneklendirilir.
c. Biyolojik birikimin insan sağlığı ve diğer canlılar üzerine olumsuz etkilerinin araştırılması ve tartışılması sağlanır.
ç. Öğrencilerin canlılar arasındaki beslenme ilişkilerini gösteren bir besin ağı kurgulaması sağlanır. - 4. Madde döngüleri ve hayatın sürdürülebilirliği arasında ilişki kurar.
a. Azot, karbon ve su döngüleri hatırlatılır.
b. Azot döngüsünde yer alan mikroorganizmaların tür isimleri verilmez.
2. Konu: Güncel Çevre Sorunları ve İnsan
- 1. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını değerlendirir.
a. Güncel çevre sorunları (biyolojik çeşitliliğin azalması, hava kirliliği, su kirliliği, toprak kirliliği, radyoaktif kirlilik, ses kirliliği, asit yağmurları, küresel iklim değişikliği, erozyon, doğal hayat alanlarının tahribi ve orman yangınları) özetlenerek bu sorunların canlılar üzerindeki olumsuz etkileri belirtilir.
b. Çevre sorunları nedeniyle ortaya çıkan hastalıklara vurgu yapılır. - 2. Birey olarak çevre sorunlarının ortaya çıkmasındaki rolünü sorgular.
a. Ekolojik ayak izi, su ayak izi ve karbon ayak izi ile ilgili uygulamalar yaptırılır.
b. Ekolojik ayak izi, su ayak izi ve karbon ayak izini küçültmek için çözüm önerileri geliştirmesi sağlanır. - 3. Yerel ve küresel bağlamda çevre kirliliğinin önlenmesine yönelik çözüm önerilerinde bulunur.
a. Yerel ve küresel bağlamda çevre kirliliğinin önlenmesi için yapılan çalışmalara örnekler verilir.
b. Yerel ve küresel boyutta çevreye zarar veren insan faaliyetlerinin tartışılması sağlanır.
c. Çevre kirliliğinin önlenmesinde biyolojinin digger disiplinler ile nasıl ilişkilendirildiğine örnekler verir.
3. Konu: Doğal Kaynaklar ve Biyolojik Çeşitliliğin Korunması
- 1. Doğal kaynakların sürdürülebilirliğinin önemini açıklar.
a. Doğal kaynakların sürdürülebilirliği için Türkiye genelindeki başarılı uygulamalar örneklendirilerek çevre farkındalığının önemi vurgulanır.
b. Gelecek nesillere yaşanabilir sağlıklı bir dünya emanet edebilmek için doğal kaynakların israf edilmemesi gerekliliği vurgulanır. - 2. Biyolojik çeşitliliğin yaşam için önemini sorgular.
a. Türkiye'nin biyolojik çeşitlilik açısından zengin olmasını sağlayan faktörlerin tartışılması sağlanır.
b. Endemik türlerin ülkemizin biyolojik çeşitliliği açısından değeri ve önemi üzerinde durularak sağlık ve ekonomiye katkılarına ilişkin örneklere yer verilir.
c. Biyolojik çeşitlilik ve endemik türlerin küresel ve millî bir miras olduğu vurgulanır.
ç. Tabiatta her canlının önemli işlevler gördüğü vurgulanarak biyolojik çeşitliliğe ve ekosistemin doğal işleyişine saygı göstermenin ve bunlara müdahaleden kaçınmanın önemi açıklanır.
d. Soyu tükenen türlerin biyolojik çeşitlilik açısından yeri doldurulamayacak bir kayıp olduğu vurgulanır. - 3. Biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik çözüm önerilerinde bulunur.
a. Türkiye'de nesli tükenme tehlikesi altında bulunan canlı türleri ile endemik türlerin korunmasına yönelik yapılan çalışmalar örneklendirilir.
b. Biyolojik çeşitliliğin korunması ve biyokaçakçılığın önlenmesine yönelik çözüm önerilerinin tartışılması sağlanır.
c. Gen bankalarının gerekliliği belirtilir.